De nieuwe wet Kansspelen op afstand die is ingetreden op 1 april 2021, regelt het online aanbod van kansspelen in Nederland. De Kansspelautoriteit kan hierdoor onder strenge voorwaarden vergunningen verlenen voor het aanbieden van online kansspelen op de Nederlandse markt. De eerste vergunningen zullen 6 maanden na de inwerkingtreding worden verleend. Vanaf dat moment zal de onlinekansspelmarkt in Nederland openen.
Een belangrijke doelstelling van deze nieuwe wet is om ervoor te zorgen dat mensen natuurlijk online kunnen gokken, maar dit kunnen doen bij een legale aanbieder. De politiek heeft in dit verband een ‘kanalisatiedoelstelling’ van 80 procent genoemd. Dit houdt in dat op een gegeven moment 80 procent van de spelers van online kansspelen bij een legale aanbieder speelt. Het uiteindelijke doel van de wet is om spelers beter te beschermen tegen kansspelverslaving, maar ook kansspel gerelateerde fraude, witwassen en overige criminaliteit tegen te gaan. Maar op welke manier wordt fraude en witwassen eigenlijk tegengegaan en waar wordt dit geregeld?
We nemen je mee in een beschouwing van de leidraad Wwft van de Kansspelautoriteit!
Wat is witwassen eigenlijk?
Onder witwassen wordt verstaan: alle handelingen die worden gedaan met geld van illegale herkomst. Bij een fysiek casino kan dan worden gedacht aan depot stortingen, waarbij men niet kan vaststellen of het geld van de stortingen is gewonnen door deelname aan een kansspel. Ook het opzettelijk verliezen aan een andere speler valt hieronder, of het omkopen van spelers bij sportwedstrijden valt hieronder. Dit laatste wordt ook wel matchfixing genoemd. Hierover vertel ik later meer in deze blog. Bij aanbieders van Kansspelen op afstand kan gedacht worden aan het plaatsen van een bedrag in een spelersaccount, het niet of heel weinig spelen en vervolgens om uitbetaling verzoeken of het opzettelijk verliezen aan een andere speler.
De leidraad Wwft
De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft), is erop gericht om het witwassen van illegaal verkregen geld en het financieren van terrorisme te voorkomen en te bestrijden. De doelstelling van deze wet is het handhaven van de betrouwbaarheid van het financiële stelsel in Nederland. Het vertrouwen in dat stelsel kan ernstige worden geschaad wanneer onderdelen daarvan misbruikt worden voor het witwassen van uit een misdrijf afkomstige gelden en financiering van terrorisme. Via de Wwft wordt de informatiepositie ten behoeve van opsporing en vervolging versterkt, maar ook die van de meldingsplichtige instellingen. Dit zijn instellingen die ongebruikelijke transacties moeten melden, zoals banken en verzekeringen.
Doel van de leidraad Wwft
De Kansspelautoriteit is opgericht op 1 april 2012. Voordat deze bestond was er vanaf 1996 het college van toezicht op kansspelen. Dit college hield in de gaten of de vergunninghouders van de kansspelen zich aan de regelgeving hielden. Daarnaast adviseerden ze ook de minister over het verlenen van vergunningen. Het college was een zelfstandig bestuursorgaan. Dit geldt hetzelfde voor de Kansspelautoriteit. Echter heeft de Kansspelautoriteit wel meer bevoegdheden en taken dan het college destijds had. Sinds 1 januari 2016 is de Kansspelautoriteit ook aangewezen als toezichthouder op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme.
De Wwft heeft als hoofddoel het voorkomen van het gebruik van het financiële stelsel voor witwassen en terrorismefinanciering. Het voorkomen van witwassen is een belangrijk onderdeel in de maatschappij, omdat dit zorgt voor een effectieve bestrijding van ernstige vormen van criminaliteit. Het verbergen van de herkomst van crimineel verdiend geld, stelt criminelen in staat om uit de handen van onder meer overheidsinstanties te blijven. Hierdoor blijven zij profiteren van het op een illegale manier verdiende geld.
In de leidraad van de Wwft worden een aantal belangrijke onderwerpen beschreven, zoals het uitvoeren van cliëntenonderzoek en het melden van ongebruikelijke transacties. Wanneer organisaties zich houden aan de regels van de Wwft, wordt het voor criminelen moeilijker te blijven profiteren van het crimineel verdiende geld. Daarnaast kan dit waardevolle steunpunten bieden voor een opsporingsonderzoek.
De leidraad van de Wwft komt niet in de plaats van wet en regelgeving. De leidraad is geen juridisch bindend document. De Kansspelautoriteit handhaaft dus op grond van de wet en regelgeving, niet op grond van de leidraad van de Wwft.
Voor wie geldt de leidraad van de Wwft?
Onder de Wwft vallen speelcasino’s, maar sinds de vierde antiwitwasrichtlijn van de Europese Unie in werking is getreden, vallen ook alle overige kansspelaanbieders onder de Wwft.
De Wwft geeft sommige kansspelaanbieders de mogelijkheid om bij een bewezen laag risico op witwassen een vrijstelling te verlenen. Met uitzondering van speelcasino’s en aanbieders van Kanspelen op afstand, welke onlinekansspelen aanbieden. Deze leidraad geldt dan ook alleen voor speelcasino’s en aanbieders van aanbieders van online kansspelen, welke sportweddenschappen aanbieden.
Risicomanagement
Ten eerste kijkt de leidraad van de Wwft naar de risicobereidheid van de kansspelaanbieder. Hieruit kun je achterhalen hoe groot de bereidheid van de kansspelaanbieder tot acceptatie van risico’s op witwassen is. Dit betekent dat er wordt gekeken in welke mate een kansspel of speler met een hoog risico op witwassen door de kansspelaanbieder wordt geaccepteerd en welke maatregelen zij treffen of hebben getroffen om deze risico’s te beperken. Kansspelaanbieders moeten de vaststelling en de beoordeling van de risico’s op witwassen vastleggen en actueel houden. Om de mogelijke risico’s vast te stellen, moet een kansspelaanbieder vooraf de risico’s op witwassen binnen de eigen organisatie kennen.
Cliëntenonderzoek
Ten tweede wordt in de leidraad van de Wwft genoemd dat de kansspelaanbieder door middel van het cliëntenonderzoek moet kunnen aantonen dat zij een constante controle uitoefenen op de zakelijke relaties en de verrichte transacties. Ook moeten gepaste maatregelen worden genomen om de verzamelde gegevens uit een cliëntenonderzoek actueel te houden.
Tijdens een cliëntenonderzoek wordt de identiteit van een cliënt vastgesteld. Dit moet gebeuren voordat de transactie wordt uitgevoerd. Dit gebeurt niet alleen bij de eerste keer, maar ook wanneer je als organisatie een langdurige (zaken) relatie hebt of bij bepaalde transacties, moet een cliëntenonderzoek plaatsvinden. De organisatie vraagt iedere cliënt hiervoor zelf langs te komen met een geldig legitimatiebewijs. Wanneer hij eenmaal geïdentificeerd is en hij komt daarna nog regelmatig terug, hoeft de instelling niet steeds opnieuw om een identiteitsbewijs te vragen.Bij de identificatie worden de volgende gegevens vastgelegd:
- Geslachtsnaam
- Voornamen
- Geboortedatum
- Adres en woonplaats
- Aard, nummer, datum en plaats van uitgifte van een geldig identiteitsdocument
Wanneer de identificatie heeft plaatsgevonden wordt uit deze gegevens een risicoprofiel aangemaakt. Dit profiel wordt gebruikt om in te schatten hoeveel maatregelen genomen moeten worden om het risico op witwassen bij deze speler te beperken. Wanneer het een laag risicoprofiel blijkt, worden geen verdere maatregelen genomen.
Wanneer het een hoger risicoprofiel blijkt, kan worden overgegaan op een verscherpt onderzoek. Hier wordt ook onderzoek gedaan naar de herkomst van het geld dat is besteed. Er wordt dus gecontroleerd waar de speler het besteedde geld vandaan komt of hoe hij dit geld verdiend heeft. Personen uit een geografisch gebied met een hoog risico en politieke personen worden meteen aan een hoog risicoprofiel gekoppeld. Geografische gebieden met een hoog risico zijn landen waar veel aan witwassen en matchfixing wordt gedaan.
Ook wordt bij alle risicoprofielen, zowel laag als hoog, gecontroleerd op verdachte transacties. Voor iedere speler die een risicoprofiel heeft wordt ook een transactieprofiel aangemaakt. Dit profiel is een schatting van het bestedingspatroon van een speler. Stel een speler besteed elke week twintig euro en vervolgens ineens 10.000 euro, dan is dat verdacht. Over dit soort verdachte transacties wordt dan een melding gemaakt. Hierover vertel ik later meer in deze blog.
Wanneer wordt een cliëntenonderzoek uitgevoerd?
Een cliëntenonderzoek wordt uitgevoerd bij het aangaan van een zakelijke relatie, als er indicaties zijn dat de dat de speler betrokken is bij witwassen, als de aanbieder twijfelt aan de juistheid, volledigheid of actualiteit van eerder verkregen gegevens van de speler, als het risico van betrokkenheid van een bestaande speler bij witwassen daartoe aanleiding geeft en als een speler uit een geografisch gebied komt.
Het melden van ongebruikelijke transacties
Een transactie is een handeling of meerdere handelingen van of voor de speler waarvan de kansspelaanbieder in het kader van haar kansspelaanbod heeft kennisgenomen.
Of een transactie ongebruikelijk is, wordt beoordeeld aan de hand van objectieve en subjectieve indicatoren. Bij een objectieve indicator moet de kansspelaanbieder dit melden. Bij een subjectieve indicator maakt de kansspelaanbieder zelf een inschatting of de transactie gemeld moet worden bij de Financial Intelligence Unit (FIU). Dit is een overheidsinstantie waar alle meldingsplichtigen ongebruikelijke transacties of zaken waarvan zij vermoeden dat ze te maken hebben met witwassen van geld of financiering van terrorisme, melden.
Objectief
- Transacties die in verband met witwassen gemeld zijn bij de politie of het Openbaar Ministerie
- Een girale betalingstransactie voor een bedrag van € 15.000,– of meer
- Een transactie voor een bedrag van € 10.000,– of meer, betaald aan of door tussenkomst van de kansspelaanbieder in contanten, met cheques, een vooraf betaald betaalinstrument (prepaid card) of buitenlandse valuta
- Het in depot nemen van munten, bankbiljetten of andere waarden voor een bedrag van € 10.000,– of meer
Subjectief
- Een transactie waarbij de kansspelaanbieder aanleiding heeft om te veronderstellen dat deze verband kan houden met witwassen of financieren van terrorisme.
Aan de objectieve indicatoren heeft de Kansspelautoriteit een grensbedrag vastgeplakt, wanneer dit grensbedrag wordt bereikt, is er sprake van een ongebruikelijke transactie.
Er is sprake van een meerdere handelingen wanneer bij een fysiek casino meerdere transacties worden gedaan, tijdens één bezoek of tijdens meerdere bezoeken en daarmee het grensbedrag wordt bereikt.
Bij aanbieders van online kansspelen is er sprake van meerdere handelingen als de transacties binnen 24 uur het grensbedrag wordt bereikt. De kansspelaanbieder is verplicht de transacties te melden die het grensbedrag bereiken, welke behoren tot de objectieve indicator. Wanneer een kansspelaanbieder merkt dat er meerdere transacties plaatsvinden, waarbij over meerdere dagen het objectieve grensbedrag wordt bereikt, kan de kansspelaanbieder overwegen dit te melden onder de subjectieve indicator. De kansspelaanbieder kan namelijk veronderstellen dat deze transacties verband houden met witwassen.
Matchfixing
Matchfixing is het oneerlijk beïnvloeden van een wedstrijd of gokspellen. Door een wedstrijd oneerlijk te beïnvloeden wordt er een bepaalde uitslag gecreëerd. Deze uitslag is vaak positief voor de matchfixer. Transacties die verband kunnen houden met matchfixing kunnen zowel onder de objectieve als subjectieve indicator vallen. Wanneer matchfixing wordt vermoed zou dit op zichzelf al voldoende grond zijn om te veronderstellen dat de transactie verband kan houden met witwassen. Matchfixing hangt vaak samen met witwassen.
Wat is een risicoanalyse?
De kansspelaanbieder van sportweddenschappen draagt voorafgaand aan de weddenschap zorg voor een risicoanalyse. In eerste instantie bepaalt de kansspelaanbieder dus zelf welk risico hij accepteert, maar voor online kansspelaanbieders is dit anders. Zij hebben namelijk meer verplichtingen ten aanzien van risicoanalyse die beperkingen opleggen aan hun aanbod.
Op grond van de Wwft moet altijd een risicoanalyse plaatsvinden ten aanzien van alle risico’s op witwassen. Het Besluit Kansspelen op afstand bepaald dat een risicoanalyse ook moet plaatsvinden ten aanzien van de risico’s voor de betrouwbaarheid van de betrokken wedstrijd. Deze twee risicoanalyses overlappen omdat matchfixing van een wedstrijd een groot witwasrisico is.
Als uit de risicoanalyse van een wedstrijd blijkt dat er ongebruikelijke feiten of omstandigheden zijn, die duiden op een verhoogd risico van matchfixing van een wedstrijd, moet de kansspelaanbieder zelf bepalen welke maatregelen hij treft om het risico te beperken.
Witte lijst
De risicoanalyse ten aanzien van het risico op matchfixing van een wedstrijd kan bij bepaalde wedstrijden en competities achterwege blijven, deze worden opgenomen op de zogenoemde witte lijst. Op deze lijst staan alleen wedstrijden en competities waarbij je ervan uit mag gaan dat er geen matchfixing plaatsvindt.
Meldplicht
Ten derde wordt in de leidraad van de Wwft gemeld dat kansspelaanbieders ongebruikelijke transacties moeten melden bij de FIU. Dit gaat niet alleen om uitgevoerde transacties, maar ook om voorgenomen transacties. Hierbij hoeft een transactie alleen maar ongebruikelijk te zijn. De kansspelaanbieder is niet verplicht te bewijzen dat er sprake is van witwassen of matchfixing, bij een vermoeden kan hij al een melding doen. Kansspelaanbieders moeten echter wel zelf contact zoeken met de FIU, zodat zij toegang krijgen tot het meldpunt.
Maar voor wie geldt deze meldingsplicht? Dit is opgenomen in artikel 1a van de Wwft. Het gaat om een ‘instelling’ die verdeeld is onder drie hoofdcategorieën, namelijk banken, andere financiële ondernemingen en aangewezen natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen handelend in het kader van hun beroepsactiviteiten.
Een ongebruikelijke transactie moet in eerste instantie binnen veertien dagen worden gemeld. De termijn van veertien dagen gaat in vanaf het moment dat de kansspelaanbieder op de hoogte was met de ongebruikelijke transactie. De kansspelaanbieder moet dan ook een melding doen over de vorige transacties van deze speler.
De FIU onderzoekt hierna de melding van de kansspelaanbieders en neemt dan een beslissing. Wanneer hier voldoende aanleiding voor is, bepaald de FIU dat de transactie verdacht is. Als de transactie als verdacht wordt bestempeld, zal deze informatie aan opsporingsinstanties en/of inlichtingen en veiligheidsdiensten worden overgedragen, zodat deze kunnen worden gebruikt bij de opsporing of vervolging voor witwassen en andere strafbare feiten.
Vrijwaring kansspelaanbieder
Wanneer de kansspelaanbieder een melding van een ongebruikelijke transactie, geldt voor hem een strafrechtelijke en civielrechtelijke vrijwaring. De vrijwaringen gelden voor de kansspelaanbieder, maar ook voor de werkzame personen die hebben meegewerkt aan het doen van de melding of informatie hebben verstrekt aan de FIU.
Een strafrechtelijke vrijwaring houdt in dat de kansspelaanbieder die een melding heeft gedaan, de organisatie van de kansspelaanbieder niet mag worden gebruikt voor een opsporingsonderzoek of bewijs in een strafrechtelijk onderzoek tegen de organisatie van de kansspelaanbieder op het gebied van witwassen. Wel geldt de voorwaarde dat de melding te goeder trouw moet zijn gedaan. Dit betekent dat de kansspelaanbieder dus niet bewust heeft meegewerkt aan het witwassen.
Een civielrechtelijke vrijwaring houdt in dat de kansspelaanbieder niet civielrechtelijk aansprakelijk is voor de schade die door een ander wordt geleden naar aanleiding van de door de kansspelaanbieder gedane melding. Daarbij geldt de voorwaarde dat de kansspelaanbieder moet hebben verondersteld te hebben gehandeld naar de verplichtingen in de Wwft.
Gegevensbescherming
Persoonsgegevens die worden verzameld op grond van de Wwft, worden slechts verwerkt met als doel het voorkomen van witwassen en dus niet voor andere doeleinden die geen verband houden met het voorkomen van witwassen. Wel kunnen dezelfde persoonsgegevens voor meerdere doeleinden worden verzameld, zoals bijvoorbeeld voor andere wettelijke verplichtingen, dan is het wel toegestaan.
Een kansspelaanbieder is verplicht om de speler te informeren over het verwerken van zijn persoonsgegevens, voor het aangaan van de (zakelijke) relatie. Daarnaast is de kansspelaanbieder verplicht de persoonsgegevens te vernietigen vijf jaar na het tijdstip van het beëindigen van de (zakelijke) relatie of de informatie over de melding van een ongebruikelijke transactie vijf jaar na het tijdstip van het doen van de melding, of het tijdstip van de ontvangst van het bericht van de FIU.
Toezicht en handhaving door de Kansspelautoriteit
Zoals reeds genoemd is de Kansspelautoriteit door de wetgever aangewezen als toezichthouder op de naleving van de Wwft door kansspelaanbieders. Als de Kansspelautoriteit naar aanleiding van een geconstateerde overtreding van de Wwft een sanctie of maatregel oplegt, zijn zij verplicht dit besluit te publiceren of openbaar te maken.
De Wwft bepaalt dat de Kansspelautoriteit ook een waarschuwing of verklaring kan publiceren. Daarnaast kan de Kansspelautoriteit een bestuurlijke sanctie opleggen. Een bestuurlijke sanctie is een aanwijzing, last onder dwangsom, boete of functieverbod. Besluiten tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie worden in principe pas openbaar gemaakt als het besluit onherroepelijk is geworden. Dat betekent dat de kansspelaanbieder geen bezwaar of (hoger)beroep meer tegen het besluit kan instellen. Alleen het OM kan besluiten om een kansspelaanbieder strafrechtelijk te vervolgen.
Conclusie
Witwassen is dus een ernstige bedreiging voor de maatschappij, de economie en daarbij tast ook de betrouwbaarheid aan die mensen hebben in de financiële sector. Wanneer organisaties zich netjes houden aan de regels van de Wwft, wordt het voor criminelen moeilijker te blijven profiteren van het crimineel verdiende geld. Daarnaast kan dit waardevolle steunpunten bieden voor een opsporingsonderzoek.
Volgens de leidraad wordt in eerste instantie gekeken naar de risicobereidheid van de kansspelaanbieder. Hieruit kun je achterhalen hoe groot de bereidheid van de kansspelaanbieder tot acceptatie van risico’s op witwassen is. Dit betekent dat er wordt gekeken in welke mate een kansspel of speler met een hoog risico op witwassen door de kansspelaanbieder wordt geaccepteerd en welke maatregelen zij treffen of hebben getroffen om deze risico’s te beperken
Daarnaast moet er in bepaalde gevallen een cliëntenonderzoek worden uitgevoerd. Door middel van het cliëntenonderzoek moeten kansspelaanbieders kunnen aantonen dat zij een constante controle uitoefenen op de zakelijke relaties en de verrichte transacties. Hieruit wordt een risicoprofiel opgesteld. Wanneer vanuit dit profiel ongebruikelijke transacties worden gedaan of er andere vermoedens van witwassen ontstaan, is de kansspelaanbieder verplicht dit te melden bij de FIU.
